Καθώς η χώρα μας περνά βαθειά οικονομική κοινωνική και πολιτική κρίση χωρίς προηγούμενο στη μεταπολεμική της ιστορία, είναι ανάγκη οι πολιτικές δυνάμεις, οι κοινωνικές οργανώσεις, οι κινήσεις πολιτών, ο τύπος, το συνδικαλιστικό κίνημα και όλοι οι ενεργοί πολίτες να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Όλοι πρέπει να εξετάσουμε σε βάθος τα λάθη και τις παραλείψεις μας και να σχεδιάσουμε το μέλλον μέσα στην ευρωπαϊκή οικογένεια, στην οποία η χώρα μας ανήκει γεωγραφικά και πολιτικά.
Η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας προσφέρει ενώ πολλαπλά οφέλη, έχει και σημαντικές υποχρεώσεις τις οποίες δεν μπορέσαμε να εκπληρώσουμε. Παρά το μισό αιώνα που η χώρα μας βρίσκεται θεσμικά συνδεδεμένη με την τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα (από το 1962) τα 30 χρόνια που είναι ενταγμένη στη σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση( από το 1981) και τα δέκα χρόνια που ανήκει στην Ευρωζώνη (από το 2001) δεν κατόρθωσε να εκσυγχρονίσει τις πολιτικές και τις κοινωνικές της δομές.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση βρήκε απροετοίμαστη την Ευρώπη και πολύ περισσότερο την Ελλάδα. Η κρίση αυτή εμφανίστηκε στη χώρα μας αρχικά ως κρίση ρευστότητας και εξελίχθηκε σε κρίση δανεισμού, καθώς ήταν ήδη υπερχρεωμένη, ενώ αποκαλύφθηκαν οι παθογένειες στο πολιτικό και το κοινωνικό πεδίο με τρόπο οδυνηρό.
Λάθη οικονομικών χειρισμών, ιδεολογικές αγκυλώσεις και πολιτική ατολμία έφεραν τη χώρα στο χείλος της άτακτης χρεοκοπίας, πράγμα που έκανε αναγκαία την προσφυγή σε έναν ατελή και αδύναμο ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης μπροστά στην τεράστια δύναμη των διεθνών αγορών. Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη αποδείχθηκε ανίσχυρη και οι συντηρητικές δυνάμεις της Ευρώπης, με πρώτη τη Γερμανία, απρόθυμες ή/και ανίκανες να αντιμετωπίσουν το ελληνικό πρόβλημα, ως ευρωπαϊκό πρόβλημα.
Η πρώτη δανειακή σύμβαση αποδείχθηκε αναγκαία για να αποφευχθεί η άτακτη χρεοκοπία, αλλά βύθισε τη χώρα στην ύφεση εκτινάσσοντας το δημόσιο χρέος στα ύψη ως ποσοστό του ΑΕΠ. (από 120% στο 170%). Η βίαιη δημοσιονομική προσαρμογή (έλλειμμα του 15% του ΑΕΠ) οδήγησε σε οικονομική ύφεση της τάξεως του 20% στα τρία χρόνια 2010-11-12 και σε μεγάλη δυσκολία αύξησης των εσόδων με δεδομένη την ανικανότητα ή/και την έλλειψη πολιτικής βούλησης να αντιμετωπισθεί η φοροδιαφυγή και να γίνουν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Η ελληνική κοινωνία έφθασε στα όριά της ,με τα εισοδήματα να έχουν μειωθεί κατά 25% και την ανεργία να αγγίζει το 20%.
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση η μείωση του χρέους (κούρεμα) κατά 100 δις σε σύνολο 360 δις, παρά τα επιμέρους προβλήματα, μπορεί να προσφέρει μια ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα αλλά δεν μπορεί να περιορίσει την τεράστια κοινωνική και πολιτική δυσαρέσκεια, η οποία οδήγησε σε συγκυβέρνηση και σε εκλογές μπροστά στις οποίες οι έλληνες πολίτες στέκονται αναποφάσιστοι όσο ποτέ στο παρελθόν.
Να τιμωρήσουν τα κόμματα εξουσίας που οδήγησαν τη χώρα στη σημερινή κατάσταση και τώρα ζητούν και πάλι την ψήφο τους;
Να επιβραβεύσουν τα άλλα κόμματα που υπόσχονται ότι η χώρα θα βγει από την κρίση χωρίς η κοινωνία να πληρώσει το κόστος της προσαρμογής;
Η Έλληνες πολίτες σήμερα μοιάζουν διχασμένοι.
Από την μία πλευρά αυτοί που πιστεύουν ότι χρειάζεται κόπος και προσπάθεια για να διορθωθούν οι παθογένειες για να επιστρέψει η ανάπτυξη, αλλά με πολύ διαφορετικό πρότυπο. Ένα πρότυπο που θα στηρίζεται στην εθνική παραγωγή διεθνώς ανταγωνιστικών προϊόντων και υπηρεσιών και όχι στην κατανάλωση των εισαγομένων με συνεχείς παροχές από το κράτος. Οι πολίτες που πιστεύουν σε μια Ελλάδα μέσα στην ευρωζώνη, όπου μαζί με άλλες χώρες-μέλη μπορούν να αλλάξουν τους συσχετισμούς και να δημιουργήσουν μια διαφορετική Ευρώπη με περισσότερη αλληλεγγύη και αναπτυξιακή διάσταση προς όφελος όλων των χωρών-μελών χωρίς διαχωρισμούς σε βόρειες-ισχυρές και νότιες-αδύναμες χώρες.
Από την άλλη πλευρά υπάρχουν αυτοί που πιστεύουν ότι μπορούμε να επιστρέψουμε στην ανάπτυξη αρκεί να αυξήσουμε τη ζήτηση και την κατανάλωση, αυξάνοντας και πάλι τις δαπάνες του κράτους. Δεν αντιλαμβάνονται ίσως ότι με τον τρόπο αυτό θα επιστρέψουμε στο παλαιό πρότυπο που οδηγεί σε αύξηση εισαγωγών, σε ελλείμματα και χρέη, εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ευρωζώνης, με τελική κατάληξη την επιστροφή στη δραχμή, με πληθωρισμό και με ύφεση πολύ χειρότερη από τη σημερινή.
Θεωρούμε ότι οι πολίτες και οι πολιτικές δυνάμεις που πιστεύουν στην αλλαγή αναπτυξιακού προτύπου μέσα σε μία Ευρώπη με περισσότερη αλληλεγγύη, πρέπει να βρουν κοινούς τόπους και σταδιακά να οδηγηθούν σε συνεργασία δημιουργώντας μια νέα πολιτική συμμαχία των δυνάμεων της Κεντροαριστεράς.
Μπορούν οι δυνάμεις αυτές να προχωρήσουν σε μια προγραμματική συμφωνία που θα περιλαμβάνει ορισμένες βασικές αρχές:
Στο θεσμικό επίπεδο : περιορισμό στις θητείες των αιρετών (βουλευτών κα), μείωση αριθμού βουλευτών και των υπουργών και προνομίων τους, ασυμβίβαστο βουλευτή – Υπουργού κ.α.
Στο πολιτικό επίπεδο : δικαιότερη κατανομή των βαρών της κρίσης και δίκτυο προστασίας των ασθενέστερων κοινωνικών στρωμάτων.
Στο επίπεδο της Διοίκησης : αποτελεσματικότερη διοίκηση με αξιολόγηση και αξιοκρατία σ’ όλα τα επίπεδα.
Στο επίπεδο των σχέσεων πολιτικών και πολιτών : οριστικό τέλος της συναλλαγής και της διαφθοράς μέσω των πελατειακών σχέσεων.
Οι δυνάμεις της Κεντροαριστεράς μπορούν να συμφωνήσουν στα κρίσιμα ζητήματα ενός νέου αναπτυξιακού προτύπου που θα στηρίζεται:
Σε έναν επιτελικό δημόσιο τομέα που δεν θα είναι ούτε “δεκανίκι” ούτε “τροχοπέδη” στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων, αλλά θα δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την επιχειρηματική δραστηριότητα.
Σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα από την πρωτοβάθμια μέχρι και την τριτοβάθμια εκπαίδευση που θα “παράγει” καλλιεργημένους πολίτες και υψηλού επιπέδου επιστήμονες και ερευνητές χρήσιμους στην κοινωνία, με κριτική σκέψη και ευρύτητα πνεύματος.
Στόχος πρέπει να είναι η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας ώστε να κλείσει το σημερινό έλλειμμα τους σε σχέση με τις καταναλωτικές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας, το οποίο εκφράζεται ως έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών με το εξωτερικό και οδηγεί σε συνεχή δανεισμό, υποθηκεύοντας ακόμη περισσότερο το μέλλον της πατρίδας μας.
* Ο Ναπολέων Μαραβέγιας είναι καθηγητής του Παν/μίου Αθηνών
Πολιτεια 2012 